Context schoolgebouw Openbare Basisschool Benoordenhout (half-term) deel 1

Een schoolgebouw daterend uit midden jaren twintig - het gebouw van de OBS Benoordenhout werd in 1925 in gebruik genomen - is zeker geen uitzondering. Met de snelle groei van de steden en gestimuleerd door nieuwe onderwijswetgeving van begin jaren twintig, verrijst in snel tempo een groot aantal scholen vooral in de nieuwe uitbreidingswijken.
Ook in Den Haag heerst een ware bouwwoede. Gedurende het Interbellum [tussen de twee wereldoorlogen] is de stad de snelst groeiende van de vier grote steden. Na wat spierballen politiek breidt de stad zich ook naar het noordoosten uit. Op het gebied van de voormalige buitenplaatsen Oostduin, Arendsdorp, Clingendael en Waalsdorp wordt de nieuwe wijk Benoordenhout aangelegd.


De Benoordenhoutseweg rond 1900 - op de achtergrond het buiten Bosch- en Duinzicht (Haags Gemeentearchief)

In 1902 treed de woningwet in werking. Deze verplicht gemeenten van meer dan 10.000 inwoners iedere vier jaar een uitbreidingsplan op te stellen. Zo wordt de gemeente gedwongen een minimale controle over woonomstandigheden en ruimte ordening uit te oefenen. Daartoe wordt in Den Haag o.a. de Haagse dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting (1918) opgericht.


H.P. Berlage’s uitbreidingsplan (1908)

Het uitbreidingsplan van H.P. Berlage (1956-1934), voor Den Haag uit 1908 blijft decennia lang van invloed op de ontwikkeling van de stad. Dit ondanks dat het pas later in gewijzigde vorm is aangenomen. Wanneer de aanleg van de uitbreidingen begin jaren twintig echt op gang komt is het ook verouderd. Het moet steeds opnieuw worden ingevuld. Berlage’s visie op de stad met een belangrijke rol voor publieke functies en openbare gebouwen, een differentiatie van wijken en een streven naar een esthetisch geheel leeft echter door in deze wijzigingen.


De H. Paschalis Babylonkerk (A.J. Kropholler, 1917-1921) gelegen naast de OBS Benoordenhout die hier nog ontbreekt. Kropholler is een traditionalist die het vroege werk van Berlage als uitgangspunt neemt. (collectie E.J.M.)

In het Benoordenhout is Berlage’s invloed alleen min of meer letterlijk in het gebied rond de OBS Benoordenhout en ‘achter’ het Shell complex terug te vinden. Het is echter hier Berlage invloed als peetvader van de Nederlandse 20ste eeuwse architectuur die de wijk toch een eenheid maken. Alle Benoordenhoutse varianten van de Haagsche School en andere vormen van baksteen expressionisme en traditionalisme zijn ergens schatplichtig aan zijn ideeën.


2de Gemeentelijke Gymnasium nu Maerlant Lyceum (J. Limburg, 1921-1926) gelegen naast de OBS Benoordenhout. Op zoek een esthetische architectuur worden in Den Haag al snel ook particuliere architecten bij de scholenbouw betrokken. (foto F.R. Yerbury, collectie E.J.M.)

De explosie in scholenbouw resulteert rond 1931 in een score van zo’n 500 nieuwe gebouwen. Gezien haar verantwoordelijkheden in deze propageert de gemeente niet alleen het inschakelen van particuliere architecten maar ook het groeperen van schoolgebouwen. Dit clusteren heeft natuurlijk organisatorische en financiële voordelen maar dient bijvoorbeeld ook een stedenbouwkundig belang. De clustering en de secularisering maken van de scholen vaak de echte (stedenbouwkundige) centra van de nieuwe wijken. Monumentaliteit is daarom vaak een vereiste.

E.J.M.

À suivre