Het gebouw van de OBS Benoordenhout

Plan voor de bouw van een School aan de Wassenaarseweg, W. Schürmann, J.C. van Dorsser, G. Albers, sept. 1923 - achtergevel met links het ‘schoolgebouw’ midden de hoofdonderwijzerswoning en rechts het gymnastieklokaal (met dank aan Monumentenzorg/DSO)

De Friedrich van Bylandt school wordt op 24 april 1925 feestelijk ingewijd en past volkomen bij z’n tijd en de ontwikkeling van Den Haag. Het gebouw is onderdeel van een cluster dat een zekere monumentale rol vervult in een nieuwe wijk. De school is opgetrokken in een wat traditioneler vormentaal met elementen van de Haagse School en andere contemporaine architectuurstromingen. De school voor bijzonder onderwijs wordt gehuisvest in een hypermodern gebouw, een variant op het gangentype, gefinancierd door de gemeente. Gemeentewerken heeft daarom een verantwoordelijkheid bij de bouw en levert de hoofdarchitect W. Schürmann.
Tegenwoordig is deze gemeentearchitect een onbekende grootheid maar toentertijd werd hij o.a. in de pers met belangstelling gevolgd. Zijn stedenbouwkundige voorstellen voor de verkeersdoorbraak bij de Gevangenpoort (i.s.m. H.E. Suyver) en de Uitbreiding-west (1922, Loosduinen) worden positief besproken. Hij werkt ook aan het stedenbouwkundig plan van de uitbreidingswijk Marlot.
Schürmann werd bijgestaan door de architecten Albers en van Dorsser, die de uitvoering en interieurs van de school voor hun rekening namen. J.C. van Dorsser is meer bekend als architect van het verdwenen gebouw van de Haagsche Courant (1922). G. Albers is als gemeentearchitect o.a. medeverantwoordelijk voor Duindorp (1916).

Ontwerp van een woning van de hoofdonderwijzer van de Duitsche School, W. Schürmann, J.C. van Dorsser, G. Albers, mei 1924 (met dank aan Monumentenzorg/DSO)

De krant Het Vaderland beschrijft het schoolgebouw op de openingsdag in haar avondeditie:
“De school is in U-vorm gebouwd aan een speelplaats met als as de woning van den hoofdonderwijzer, geflankeerd rechts door het schoolgebouw met 8 leslokalen, hoofdonderwijzerskamer en links door het gymnastieklokaal met kleedkamers enz.; terwijl aan de achterzijde van de school een kleine schooltuin is.
Aan het ingangshek ter weerszijden een paar in steen gehakte vogels als symbool van wijsheid, van den beeldhouwer J. Altorf.”

De laatste is in het Benoordenhout geen onbekende. Zijn werk is ook op of aan andere gebouwen te zien en past bij de heersende moderne opvatting het gebouw te zien en te detailleren als geheel, als Gesamtkunstwerk. De spaarzame decoraties zijn integraal onderdeel van het ontwerp. Dat geldt ook voor het inmiddels verdwenen glas in lood raam in het trappenhuis.

De zeer gedetailleerde beschrijving in Het Vaderland noemt ook de leveranciers van interieurs en meubelen. Het is een catalogus van gevestigde o.a. met de namen zoals Bruynzeel (vloeren), Pander (stoffering), Alons en Spanjaard (meubelen) maar ook de centrale werkplaats van gemeentewerken levert een aandeel (meubelen).

Plan voor de bouw van een school aan de Wassenaarseweg, W. Schürmann, J.C. van Dorsser, G. Albers, sept. 1923 - straatgevel ‘schoolgebouw’: “Het verfwerk van kozijn-, hout- en gootlijsten in frissche, licht geel grijze verf” (met dank aan Monumentenzorg/DSO)

De krant roemt de eenvoud, “vroolijk” schilderwerk en hygiënische verzorging van de nieuwe “inrichting”: “Er ligt over alles iets huiselijks en opwekkends dat nogmaals bewijst, hoe wij er meer en meer in slagen het schoolgaan van het kind te maken tot voortzetting van het gezinsverblijf.”

Plan voorde bouw van een school aan de Wassenaarseweg, W. Schürmann, J.C. van Dorsser, G. Albers, sept. 1923 - straatgevel gymnastieklokaal (met dank aan Monumentenzorg/DSO)

E.J.M.

Ontstaan en ontwikkeling Duitse school (1863-1925)

In 1925 werd het schoolgebouw aan de Dreibholtzstraat geopend. De eerste school die in het gebouw heeft gezeten, was een Duitse school. Deze school bestond al sinds 1863.
De school was opgericht door de Duitse evangelische gemeente in Den Haag. Op de foto staat de kerk van deze gemeente afgebeeld. Koningin Emma bezocht hier vaak de erediensten.

De kerk van de Deutsche Evangelische Gemeinde aan het Bleijenburg in Den Haag

De school begon in 1863 als een religieuze avondschool in één schoollokaal in het achterhuis van het kerkgebouw. De school groeide snel en in 1872 bezochten 172 kinderen de school. Op de school zaten vooral Nederlandse kinderen. Slechts 62 kinderen waren Duits. Het was nu een lagere school waar de kinderen tot ongeveer hun twaalfde bleven. De meeste lessen werden in het Duits gegeven.

Op de school zaten veel arme kinderen. Een groot deel van de ouders waren niet of nauwelijks in staat om schoolgeld te betalen. De school was daarom grotendeels afhankelijk van giften. Naast de kerk en de Nederlandse staat droegen onder meer de Duitse keizer, prins Hendrik der Nederlanden en graaf F. van Bylandt geld aan de school bij.

Een foto uit oude tijd, rechts bovenaan op de foto staat de rector van de school Wilhelm Heggen (1880-1967)

In 1919 werd de school uitgebreid met een MULO-afdeling. 9 docenten gaven toen les aan een 6-jarige onderbouw en een 3-jarige bovenbouw. In 1920 werd de directe verbinding tussen de evangelische gemeente en de school verbroken. De school werd overgedragen aan een nieuw opgerichte Duitse scholenvereniging.


Het nieuwe schoolbestuur richtte uit haar midden een bouwcommissie op. De gemeente Den Haag had de school een terrein aan de Wassenaarseweg toegezegd. Na goedkeuring van de plannen door de gemeenteraad werd al snel met de bouw van de school gestart.

Een bijzondere leerkracht: Fritz Rumscheidt

Fritz Rumscheidt (1838-1914)

Fritz Rumscheidt heeft zich 47 jaar (1863-1910) ingezet voor het onderwijs aan de Duitse school. Naast hoofd van de school was hij ook de organist van de kerk. Hij was een man die zich niet op de voorgrond plaatste. Toch werd hij door de Duitse keizer en door onze koningin gedecoreerd. In het schoolgebouw aan de Dreibholtzstraat werd een gedenkplaat aangebracht ter ere van Fritz Rumscheidt.

N.P.

Introductie van de onderzoekers

Rechts van onze weblog ziet u een foto ons, de ouders die zich de komende tijd met het onderzoek naar de historie van de Benoordenhoutschool gaan bezighouden.
Nadat duidelijk werd dat de school binnenkort wordt afgebroken, is bij ons de interesse ontstaan om meer te weten te komen over de historie van de Benoordenhoutschool en met deze informatie ook iets te gaan doen. Het is uiteindelijk de bedoeling dat een boek zal worden gepresenteerd over dit onderwerp. Maar ook is het denkbaar dat het verzamelde materiaal op termijn in de groepen van de school wordt gebruikt. Hieronder volgt een korte introductie over ons:

Nicolien Pinkse (1972) studeerde Toegepaste Onderwijskunde aan de Universiteit Twente. Zij won met haar scriptie over het mobiliteitsbeleid in het openbaar voortgezet onderwijs van Den Haag de Topos-afstudeerprijs. Sinds 10 jaar werkt zij als onderzoeker bij de Algemene Rekenkamer. Naast haar werk volgde zij cursussen paleontologie, genealogie en historisch onderzoek. Vanaf half maart neemt zij voor 4 maanden onbetaald verlof op om aan het onderzoek naar de historie van de Benoordenhoutschool te werken.

Marit Kramer (1970) studeerde in 1997 af aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij volgde aldaar de studie Opleiding tot Vertaler met als hoofdtaal Zweeds. Na negen jaar te hebben gewerkt bij een tweetal vertaalbureaus besloot zij begin 2006 een eigen bureau te beginnen waarbij zij zich uitsluitend kon toeleggen op het vertalen van teksten uit het Zweeds, Deens en Noors.

E. J. (Ernie) Mellegers (1964) studeerde architectuurgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Leiden. Daarna is hij o.a. redacteur aan het vaktijdschrift ‘De Architect’ geweest en doceert hij sinds 1996 Architectuur en Stedenbouwgeschiedenis (en gerelateerde vakken) aan de Academie van Bouwkunst Rotterdam. Ook treedt hij regelmatig op als gastdocent in Delft (Industrieel Ontwerp) en in het verleden in Leiden (Kunstgeschiedenis). Daarnaast is hij zelfstandig publicist en reiziger.

M.K.